पितृ चालिसाचे आध्यात्मिक महत्त्व: पूर्वजांचे आशीर्वाद
पित्र चालिसा हा हिंदू धर्मातील पूर्वजांना (पित्रांना) समर्पित केलेला भक्ती ग्रंथ आहे. हे एखाद्याच्या पूर्वजांच्या आत्म्याचा सन्मान करण्यासाठी आणि आशीर्वाद मिळविण्यासाठी वाचले जाते, ज्यांना कुटुंबाच्या आध्यात्मिक आणि भौतिक कल्याणात महत्त्वाची भूमिका बजावली जाते असे मानले जाते. हे पोस्ट पितृ चालिसाचे महत्त्व, त्याचे फायदे, त्याच्याशी संबंधित विधी आणि त्याच्या पालनासाठी शुभ तारखा आणि मुहूर्तांसह विशिष्ट तपशील स्पष्ट करते.
पितर चालीसा मराठीत
।। दोहा ।।
हे पितरेश्वर आपको दे दियो आशीर्वाद
चरणाशीश नवा दियो रखदो सिर पर हाथ
सबसे पहले गणपत पाछे घर का देव मनावा जी
हे पितरेश्वर दया राखियो, करियो मन की चाया जी ।।
।। चौपाई ।।
पितरेश्वर करो मार्ग उजागर
चरण रज की मुक्ति सागर
परम उपकार पित्तरेश्वर कीन्हा
मनुष्य योणि में जन्म दीन्हा
मातृ-पितृ देव मन जो भावे
सोई अमित जीवन फल पावे
जै-जै-जै पित्तर जी साईं
पितृ ऋण बिन मुक्ति नाहिं
चारों ओर प्रताप तुम्हारा
संकट में तेरा ही सहारा
नारायण आधार सृष्टि का
पित्तरजी अंश उसी दृष्टि का
प्रथम पूजन प्रभु आज्ञा सुनाते
भाग्य द्वार आप ही खुलवाते
झुंझनू में दरबार है साजे
सब देवों संग आप विराजे
प्रसन्न होय मनवांछित फल दीन्हा
कुपित होय बुद्धि हर लीन्हा
पित्तर महिमा सबसे न्यारी
जिसका गुणगावे नर नारी
तीन मण्ड में आप बिराजे
बसु रुद्र आदित्य में साजे
नाथ सकल संपदा तुम्हारी
मैं सेवक समेत सुत नारी
छप्पन भोग नहीं हैं भाते
शुद्ध जल से ही तृप्त हो जाते
तुम्हारे भजन परम हितकारी
छोटे बड़े सभी अधिकारी
भानु उदय संग आप पुजावै
पांच अँजुलि जल रिझावे
ध्वज पताका मण्ड पे है साजे
अखण्ड ज्योति में आप विराजे
सदियों पुरानी ज्योति तुम्हारी
धन्य हुई जन्म भूमि हमारी
शहीद हमारे यहाँ पुजाते
मातृ भक्ति संदेश सुनाते
जगत पित्तरो सिद्धान्त हमारा
धर्म जाति का नहीं है नारा
हिन्दू मुस्लिम सिख ईसाई
सब पूजे पित्तर भाई
हिन्दू वंश वृक्ष है हमारा
जान से ज्यादा हमको प्यारा
गंगा ये मरुप्रदेश की
पितृ तर्पण अनिवार्य परिवेश की
बन्धु छोड़ ना इनके चरणाँ
इन्हीं की कृपा से मिले प्रभु शरणा
चौदस को जागरण करवाते
अमावस को हम धोक लगाते
जात जडूला सभी मनाते
नान्दीमुख श्राद्ध सभी करवाते
धन्य जन्म भूमि का वो फूल है
जिसे पितृ मण्डल की मिली धूल है
श्री पित्तर जी भक्त हितकारी
सुन लीजे प्रभु अरज हमारी
निशिदिन ध्यान धरे जो कोई
ता सम भक्त और नहीं कोई
तुम अनाथ के नाथ सहाई
दीनन के हो तुम सदा सहाई
चारिक वेद प्रभु के साखी
तुम भक्तन की लज्जा राखी
नाम तुम्हारो लेत जो कोई
ता सम धन्य और नहीं कोई
जो तुम्हारे नित पाँव पलोटत
नवों सिद्धि चरणा में लोटत
सिद्धि तुम्हारी सब मंगलकारी
जो तुम पे जावे बलिहारी
जो तुम्हारे चरणा चित्त लावे
ताकी मुक्ति अवसी हो जावे
सत्य भजन तुम्हारो जो गावे
सो निश्चय चारों फल पावे
तुमहिं देव कुलदेव हमारे
तुम्हीं गुरुदेव प्राण से प्यारे
सत्य आस मन में जो होई
मनवांछित फल पावें सोई
तुम्हरी महिमा बुद्धि बड़ाई
शेष सहस्र मुख सके न गाई
मैं अतिदीन मलीन दुखारी
करहुं कौन विधि विनय तुम्हारी
अब पित्तर जी दया दीन पर कीजै
अपनी भक्ति शक्ति कछु दीजै
।। दोहा ।।
पित्तरों को स्थान दो, तीरथ और स्वयं ग्राम
श्रद्धा सुमन चढ़ें वहां, पूरण हो सब काम
झुंझनू धाम विराजे हैं, पित्तर हमारे महान
दर्शन से जीवन सफल हो, पूजे सकल जहान
जीवन सफल जो चाहिए, चले झुंझनू धाम
पित्तर चरण की धूल ले, हो जीवन सफल महान
/ इति पितृ चालिसा संपते/
पितृ चालीसाचे महत्त्व
हिंदू श्रद्धेनुसार, पूर्वजांना आदराचे स्थान आहे आणि त्यांचे आशीर्वाद समृद्ध आणि अडथळामुक्त जीवनासाठी आवश्यक मानले जातात. पितृ चालिसा हे वडिलोपार्जित क्षेत्राशी जोडण्यासाठी, सुसंवादी कौटुंबिक जीवन आणि आध्यात्मिक वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी एक शक्तिशाली आध्यात्मिक साधन आहे. हा कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा आणि पूर्वजांकडून मार्गदर्शन मिळविण्याचा एक प्रकार आहे, ज्यामुळे घरावर त्यांचे निरंतर आशीर्वाद सुनिश्चित होतात.
पितृ चालिसा पठणाचे फायदे
अध्यात्मिक कनेक्शन: जिवंत कुटुंबातील सदस्य आणि त्यांचे पूर्वज यांच्यातील बंध मजबूत करते, सकारात्मक उर्जेचा स्थिर प्रवाह सुनिश्चित करते.
पूर्वजांच्या कर्मापासून संरक्षण: सध्याच्या कुटुंबातील सदस्यांवर पूर्वजांच्या भूतकाळातील कर्माचा प्रभाव कमी करण्यास मदत होते.
सुसंवाद आणि समृद्धी : नियमित पठण केल्याने पितरांना प्रसन्न करून कुटुंबात सुसंवाद, सुख आणि समृद्धी येऊ शकते.
पूर्वजांसाठी विधी
पितृ चालीसा सामान्यतः पितृ पक्षादरम्यान पाठ केला जातो, ज्या काळात हिंदू त्यांच्या पूर्वजांना श्रद्धांजली अर्पण करतात. विधींमध्ये हे समाविष्ट आहे:
तर्पण : पितरांच्या आत्म्याला तृप्त करण्यासाठी पाण्यात काळे तीळ मिसळून तर्पण अर्पण करावे.
श्राद्ध: पिंड दान (तांदळाचे गोळे अर्पण) आणि ब्राह्मणांना भोजन यांचा समावेश असलेले विधी करणे.
पित्र चालिसाचे पठण: मृत पूर्वजांच्या छायाचित्रे किंवा प्रतिकात्मक प्रतिनिधित्वासह केले जाते.
पितृ स्तोत्राचे पठण: